آقای خاص رمان معاصر – بیوگرافی محمود دولت‌آبادی – جایزه ادبی کتاب – ادبیات داستانی – نویسنده بزرگ ایرانی
نگاهی به زندگی استاد محمود دولت آبادی
محمود دولت‌آبادی داستان‌نویس، فیلم‌نامه‌نویس و نمایش‌نامه‌نویس با سابقه ایرانی، ۱۰ مرداد ۱۳۱۹ در روستای دولت‌آباد سبزوار دیده به جهان گشود. وی با نگارش رمان طولانی کلیدر خودش را در ادبیات داستانی دنیا مطرح کرد و تا آستانه دریافت جایزه نوبل ادبیات پیش رفت. آثار این نویسنده بزرگ ایرانی به زبان‌های انگلیسی، آلمانی، فرانسوی، ایتالیایی، عربی، چینی و … ترجمه شده است.
کودکی تا جوانی
محمود دولت‌آبادی در ایام کودکی و نوجوانی غیر از تحصیل به کارهایی مثل کفاشی، شاگردی سلمانی، دوچرخه‌سازی و چوپانی نیز مشغول بود و بعدها این کارها در آثارش نمود پیدا کرد.کمی بعد به مشهد و سپس به تهران رفت و در این دوره به کارهایی مثل حروف‌چینی چاپخانه، سلمانی، سوفلور کنترلچی سینما، ویزیتور روزنامه کیهان و… مشغول شد.
سال ۱۳۴۰ با تئاتر آشنا شد و ۱۲ ماه آموزش تئاتر دید که ماه‌حصل آن بازی در چندین تئاتر بود. سال ۱۳۵۳ مهین اسکویی، کارگردان تئاتر از او درخواست کرد تا در نمایش‌نامه «در اعماق» اثر ماکیسم گورکی بازی کند. از سال ۱۳۴۰ تا ۱۳۵۳ تئاتر و داستان‌نویسی، دو علاقه جدی دولت‌آبادی محسوب می‌شدند.
پرداخت جدی به نویسندگی
او که نویسندگی را از همان دوره نوجوانی شروع کرده بود، پس از مدتی تئاتر را به‌کلی کنار گذاشت و به علاقه اولش یعنی نوشتن روی آورد. همچنین از سال ۱۳۴۱ موفق شد آثارش را در مجلات منتشر و یا به‌صورت کتاب چاپ کند. در همین سال‌ها با شخصیت‌هایی مثل احمد شاملو، جلال آل احمد، سهراب سپهری و غلام‌حسین ساعدی آشنا شد و عمده فعالیتش درکانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بود.
رمان روستایی به‌نام دولت‌آبادی
نویسنده پرآوازه ایرانی به‌خاطر اینکه دوران کودکی خود را در روستا گذرانده بود، خیلی خوب توانست از تجربیات، کارهایش و مشاهداتش از زندگی روستایی در آثارش استفاده کند و در این زمینه صاحب‌سبک و یکه‌تاز باشد. او اِلِمان‌هایی مثل سادگی، صبوری، قناعت و سخت‌کوشی را که از مشخصه‌های بارز مردمان روستا است را با هنرمندی روایت می‌کند.
البته مقوله فقر و جهل نیز از دیگر موضوعاتی است که دولت‌آبادی تلاش دارد در داستان‌هایش به آن بپردازد. در کنار تمامی سرگرمی‌ها و سختی‌هایی که در کارهایش روایت می‌کند، کورسوی امیدی هم مشاهده می‌شود که برگرفته از همان روستا و ذات طبیعت روستایی است.
آقای خاص رمان معاصر – بیوگرافی محمود دولت‌آبادی – جایزه ادبی کتاب – ادبیات داستانی – نویسنده بزرگ ایرانی
اندیشه ادبی او
طبق نظر دولت‌آبادی مردم یک سرزمین می‌توانند به‌وسیله ادبیات با جزئیات بافت زندگی اجتماعی و عاطفی خود آشنا شوند. این ادبیات است که می‌تواند با دقت و حوصله به ساده‌ترین و پیچیده‌ترین مسائل انسانی و اجتماعی بپردازد و دریافت‌های خود را با مخاطب تقسیم کند. ادبیات می‌تواند زمینه حرکت و پیشرفت اجتماعی را با جهت‌گیری صحیح فراهم کند؛ کاری که در جامعه معاصر ما از مشروطیت تا امروز، هیچ‌وقت در یک روند تکاملی و پیوسته انجام نپذیرفته است.
او مهم‌ترین رسالت نویسنده و هنرمند را بازسازی تاریخ اجتماعی و فرهنگی کشورش می‌داند. مسئله‌ای که قدرت‌های استکباری با خوی استعمارگری خود مانع آن شده‌اند. دولت‌آبادی در جایی می‌گوید: «گاهی وقت‌ها آرزو می‌کنم کاش هزار سال عمر می‌کردم و می‌توانستم تمام این هزار سال را مطالعه کنم و در ادبیات بازسازی کنم و برای هر دوره‌ای اثری بنویسم تا با کنار هم قرار گرفتن آن‌ها باریکه‌راهی درست شود تا مردم ردی از خودشان را بتوانند در آن ببیند.»
سبک داستان‌نویسی
بیشتر داستان‌های دولت‌آبادی به سبک رئالیسم نوشته شده است. سبک رئالیسم یعنی روایتِ تمام و کمال واقعیت یک ماجرا و یا توصیف یک شخص یا یک مکان به‌همان صورتی که وجود دارد. استفاده از این سبک، داستان‌های دولت‌آبادی را به‌شدت جذاب کرده؛ تا جایی‌که در قسمت‌هایی از داستان خواننده احساس می‌کند یک فیلم در مقابل او به نمایش گذاشته شده. توصیف‌های بی‌نظیر او از شخصیت‌ها و تیپ‌های داستانی به‌قدری موبه‌مو و همراه با جزئیات است که انگار این شخصیت را می‌شناسیم و در جایی با او مواجه شده‌ایم!
قلم این نویسنده روح دارد و زنده است؛ به‌همین دلیل در کم‌ترین زمان ممکن حسش را به خواننده منتقل می‌کند. به‌گفته خودش نوشتن را از بیهقی الهام گرفته که این ادعا را می‌توان در سادگی و شیوایی نثرش به‌وضوح مشاهده کرد. البته او در کتاب‌هایش از زبان و گویش‌های محلی هم استفاده می‌کند که همین مسئله دل‌نشینی و زیبایی نوشته‌هایش را دوچندان کرده.
کلیدر؛ شاهکار ادبی
کلیدر، طولانی‌ترین رمان ایرانی و یکی از بلندترین رمان‌های جهان است. دولت‌آبادی ۱۵ سال زحمت کشید تا بتواند این شاهکار ادبی را در ده جلد و سه هزار صفحه بنویسد. در این رمان قطور نزدیک به صد شخصیت داستانی خلق شده‌اند. شخصیت‌پردازی قوی و نگاه موشکافانه و جزئی‌نگر در توصیف ظاهری این شخصیت‌ها به‌گونه‌ای است که موقع خواندن رمان احساس می‌کنید جلوی شما ایستاده‌اند!
این رمان روستایی روایت زندگی و مشقت مردمان روستانشین در یک دوره تاریخی است. کلیدر به‌خاطر روایت دقیقش از جامعه و اتفاقاتی که در دل همان جامعه روی می‌دهد، باعث شده تا خواننده در کنار مطالعه داستان به دل برهه‌ای از تاریخ برود و با تحلیل و آسیب‌شناسی جامعه روستانشین آن زمان آشنا شود.
آقای خاص رمان معاصر – بیوگرافی محمود دولت‌آبادی – جایزه ادبی کتاب – ادبیات داستانی – نویسنده بزرگ ایرانی
داستان‌های کوتاه
محمود دولت‌آبادی چندین داستان کوتاه در کارنامه خود دارد که به تعدادی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- نون نوشتن؛ مجموعه‌ای از یادداشت‌های این نویسنده که از سال ۵۹ تا۷۴ نوشته شده و روایتی از مسیر سختی است که برای نوشتن پشت سر گذاشته.
- بنی‌آدم؛ مجموعه شش داستان کوتاه اجتماعی که غالبا فضای شهری دارند. در این مجموعه شاهد شخصیت‌پردازی و روایت متفاوتی از این نویسنده هستیم که با دیگر آثار او متفاوت است.
- داستان‌های ته شب؛ اولین داستان محمود دولت‌آبادی که در سال۱۳۴۱ چاپ شد.
- پای گلدسته امامزاده شعیب
- هجرت سلیمان
- سایه‌های خسته
رمان‌های دولت‌آبادی
برخی از رمان‌های شاخص این نویسنده:
- جای خالی سلوچ
جای خالی سلوچ روایت زندگی یک خانواده فقیر است. سلوچ، پدر خانواده تصمیم می‌گیرد خانه و خانواده را ترک کند. این شروع داستان و البته آغاز مشکلات بیشتر برای اعضای خانواده است…
- طریقِ بِسمِل شدن
این رمان روایتی متفاوت از جنگ است. بسمل شدن به معنای ذبح شدن و کشته شدن است. دولت‌آبادی از شیوه آشنایی‌زدایی برای نوشتن این رمان استفاده کرده است.
- روزگار سپری‌شده مردم سالخورده
رمان سه جلدی روزگار سپری‌شده مردم سالخورده همانند کلیدر روایت بخشی از تاریخ معاصر ایران است. کتاب به داستان زندگی سه نسل از یک خانواده می‌پردازد که با عنوان‌های اقلیم باد، برزخ خس و پایان جغد در سه جلد منتشر شده است.
- سلوک
سلوک، رمان بلندی است که نوشتن آن ۴ سال طول کشید. داستان، روایتی عاشقانه بین قیس و مهتاب است که ۱۷ سال با هم اختلاف سنی دارند.
آقای خاص رمان معاصر – بیوگرافی محمود دولت‌آبادی – جایزه ادبی کتاب – ادبیات داستانی – نویسنده بزرگ ایرانی
جوایز و افتخارات ادبی
استاد دولت‌آبادی در مدت فعالیت خود جوایز و افتخارات بسیاری کسب کرده که به مرور برخی از آن‌ها می‌پردازیم:
- دریافت نشان شوالیه هنر و ادب از دولت فرانسه سال ۲۰۱۴
- برنده جایزه ادبی یان میخالسکی سوییس سال ۲۰۱۳
- برنده جایزه ادبی هوشنگ گلشیری برای یک عمر فعالیت ادبی و هنری سال۲۰۱۲
- برنده جایزه ادبیات بین‌المللی خانه فرهنگ‌های جهان، برلین سال ۲۰۰۹
- نامزد دریافت جایزه مَن بوکر آسیا در جشنواره کتاب سنگاپور ۲۰۱۱
- برنده جایزه ادبی واو ۱۳۹۰
