یکی از آن ۵۳ نفر ؛ به بهانه زادروز بزرگ علوی – نگارش کتاب
مجتبی آقا بزرگ علوی معروف به بزرگ علوی، داستان‌نویس صاحب سبک ایرانی در روز ۱۳ بهمن سال۱۲۸۲ به دنیا آمد. پدرش از بازرگانان و روشن‌فکرانی بود که به‌دلیل خفقان سیاسی-اجتماعی حکومت وقت مجبور به مهاجرت شد. این اتفاق با دوره نوجوانی مجتبی همراه شد و او نیز تصمیم گرفت برای ادامه تحصیل به کشور آلمان برود. در آن‌جا بود که تحت تأثیر ادبیات رمانتیکِ اروپایی و آلمانی، نویسندگی‌اش را آغاز کرد.
در ۲۵ سالگی به ایران بازگشت و کار تدریس و روزنامه‌نگاری را پی گرفت. در همین ایام با صادق هدایت، فرزاد مسعود و مجتبی مینوی آشنا شد و گروه ربعه را شکل دادند. با تشکیل این گروه بحث‌های نوین ادبی در ایران جا باز کرد و داستان‌های فارسی با سبکی جدید و متفاوت از گذشته به رشته تحریر درآمد.
ماجرای زندان و نگارش کتاب ۵۳ نفر
بزرگ علوی در کنار بحث‌های ادبیاتی، پایش به دنیای سیاست هم باز شد. گرایش‌های سیاسی و انتقادی‌اش به حکومت باعث شد همراه با ۵۲ روشن‌فکر دیگر بازداشت و روانه زندان شود. علوی تحت تأثیر پنج سالی که در زندان گذراند، کتاب «ورق‌پاره‌های زندان» و «پنجاه و سه نفر» را به نگارش درآورد. کتاب «پنجاه و سه نفر» شرح حالی است به حکومت رضاشاه که با پیوند ادبیات، آن دوره خفقان را روایت می‌کند.
علوی درباره هدفش از نوشتن کتاب پنجاه و سه نفر این‌گونه می‌گوید: « بنا دارم پیچ و مهره دوره سیاه را به‌طور بارز به مخاطبان خود نشان دهم. محاکمه پنجاه‌وسه نفر با این وضع افتضاح که یکی از آثار ننگین تاریخ ایران به‌شمار می‌رود، محصول اوضاع و احوالی است که دوره سیاه را پابرجا کرده بودند. در محاکمه پنجاه‌وسه نفر و در گرفتاری و آزادی آن‌ها تمام طبقات اجتماع ایران شریک بودند، بنابراین اگر من موفق شوم که حادثه ۵۳ نفر را به‌طوری‌که در حقیقت بوده و حوادثی را که اطراف آن رخ داده، چنانکه شاید و باید، شرح دهم، به‌گمان توانسته‌ام اوضاع اجتماع ایران را در این بیست‌ساله اخیر تشریح کنم.»
یکی از آن ۵۳ نفر
بازگشت به آلمان و از سرگیری فعالیت‌های ادبی
بعد از آزادی‌اش مجددا به اروپا سفر کرد و تا زمان انقلاب در آلمان به زندگی ادامه داد. در این دوره غیر از نگارش داستان به تدریس در دانشگاه نیز پرداخت. در دهه ۵۰ به ایران بازگشت و کمی بعد دوباره راهی آلمان شد. وی در تاریخ ۲۸ بهمن ۱۳۷۵ به‌دلیل عارضه قلبی در برلین درگذشت.
مهم‌ترین آثار داستانی بزرگ علوی
بزرگ علوی با سبک خاصش در نگارش داستان، اِلِمان‌هایی نظیر عشق را در کنار رویدادهای سیاه و خاکستری دوره زندگی‌اش قرار می‌داد و از دلش داستان می‌ساخت. اولین مجموعه داستان کوتاهش «چمدان» بود که در سال ۱۳۱۳ نوشته شد.
اما کتابی که او را به شهرت رساند، «گیله مرد» بود که شامل ۹ داستان «نامه‌ها»، «گیله مرد»، «اجاره خونه»، «دزاشیب»، «یه ره‌نچکا»، «یک زن خوشبخت»، «رسوایی»، «خائن» و «پنج دقیقه پس از دوازده» است که در اواسط دهه هفتاد به چاب رسید. این کتاب از آن جهت حائز اهمیت است که وضعیت و طرز تفکر طبقات مختلف جامعه را روایت می‌کند.
مجموعه دیگرش «میرزا» نام دارد که دربرگیرنده چندین داستان کوتاه با عنوان‌های «آب»، «میرزا»، «دربدر»، «یکه» و «تنها»، «وبا» و «احسن القصص» است. این کتاب در برهه‌ای که بزرگ علوی در مهاجرت بود نوشته شده است. داستان‌های این مجموعه بر روی موضوع واحدی تمرکز ندارند و هرکدام روایت‌کننده قصه شخصیت‌های مختلف هستند.
اثر دیگر این نویسنده «چشم‌هایش» نام دارد که در ضمن یک داستان پرکشش و جذاب، عواطف و احساسات یک زن را روایت می‌کند. این اثر از آن جهت خاص است که وضعیت بحرانی حکومتِ زمان، حول محور قصه یک زن روایت می‌شود.
یکی از آن ۵۳ نفر
بررسی سبک بزرگ علوی در نگارش داستان
بزرگ علوی از جمله نویسندگانی است که با سبکی نو به‌سراغ سوژه‌های داستانی می‌رفت و سعی می‌کرد با تمرکز بر واقعیت‌ها و متأثر از اتفاقات روزمره قلم بزند. او در ضمن توجه به هویت و فردیت شخصیت‌ها و رویدادهای روزمره، مقاصد انتقادی را دنبال می‌کرد. همچنین قدرت او در بیان خصوصیت‌های ظاهری، روانی، رفتاری و گفتاری شخصیت، بسیار قابل توجه است؛ هرچند بعضی اوقات توجه بیش از حد او به پردازش یک شخصیت، بقیه شخصیت‌ها را در سایه قرار می‌دهد!
زبان بزرگ علوی در نگارش داستان بسیار ساده، روشن و بی‌پیرایه است. نکته دیگر اینکه در میان قهرمانان او، شخصیت‌های زن از جایگاه مهم و ممتازی برخوردار بوده و در واقع ایشان از جمله نویسندگانی است که فداکاری، پاکدامنی و مهرورزی زنان ایران زمین را به‌خوبی توصیف کرده است.
یکی از آن ۵۳ نفر
بزرگ علوی از منظر بزرگان
- جمال میرصادقی
بزرگ علوی همواره در آثارش روحیه مبارزه‌جویانه را حفظ کرده و از این جهت با صادق هدایت تفاوت دارد. آثار هدایت غالبا رو به ناامیدی است اما علوی در داستان‌هایش به انسان منفعل کاری ندارد و شخصیت‌هایش سرخورده نیستند. ایشان به روش واقع‌گرایی قلم می‌زند و به نابسامانی‌های اجتماعی می‌پردازد.
- محمدعلی سپانلو
معمولا در آثار علوی با یک مجهول روبه‌رو هستیم. قهرمان داستان برای کشف، شبکه‌ای درهم پیچیده از روابط و حوداث را طی می‌کند و در پایان داستان و بعضا با آخرین جمله‌های داستان، آن مجهول یا معما حل می‌شود. اصلِ ماجرا قبلاً اتفاق افتاده و شروع قصه دری است که نویسنده بر ویرانه‌های حادثه‌ای نیمه‌فراموش‌شده می‌گشاید؛ همان روشی که در ادبیات کارآگاهی و پلیسی استفاده می‌شود.
- باقر مؤمنی
بزرگ علوی در کنار صادق هدایت از پایه‌گذاران داستان‌نویسی مدرن در ایران است و بزرگ‌ترین نویسنده واقع‌گرا به معنی سیاسی-اجتماعی می‌باشد. به ایشان باید از این زاویه نگاه کرد، نه از زوایه سیاسی و نه به‌عنوان مبارز سیاسی؛ به‌خصوص که خودش هم هیچ‌گاه این ادعا را نداشت.
- علی اشرف درویشیان – یکی از آن ۵۳ نفر
علوی با رمان چشم‌هایش، خاطرات مبارزان میهن و شخصیت‌هایی که رژیم در پی اختناق و نابودی‌شان بود را دوباره زنده کرد. در دل‌های ما بذر امید کاشت تا خود را برای روزی آماده کنیم که بنیان ستم و ستم‌گری را از میان برداریم.
- حسین میرعابدینی
سبک علوی، روایت قصه از دید راویِ اول شخص ناظر و شاهدِ زندگی دیگران است. او با درافکندن گره‌های سرگرم‌کننده و توطئه‌های داستانی، به قصه‌ها پیرنگی نفس‌گیر و قوی می‌دهد. وی نویسنده‌ای خاطره‌پرداز است و داستان‌هایی جست‌وجوگرانه و یادآور تکنیک پلیسی نوشته است که در آن‌ها واقعیت از دید آدم‌های مختلف، جلوه‌های گوناگون پیدا می‌کند. این نکته حاکی از رویکردی مدرن در داستان‌نویسی فارسی است که در دهه پنجاه در آثار دیگر نویسندگان شکوفا می‌شود.
یکی از آن ۵۳ نفر ؛ به بهانه زادروز بزرگ علوی ؛ یاسین زارع
۱ دیدگاه. ارسال دیدگاه جدید
رمان چشم‌هایش از ایشون فوق العاده است