اکثر ما داستان سیاوش و مرگ مظلومانه اش را به احتمال زیاد شنیده و یا خوانده ایم. در سوشوون نیز با داستان یوسف، مردی مبارز، قدرتمند و امیدوار همراه هستیم که همانند سیاوش به مظلومانه ترین حالت ممکن کشته می شود و کسی به سوگ او نمی نشیند. سووشون نخستین رمان سیمین دانشور است که در تیر ماه سال ۱۳۴۸ منتشر شد و به علت داستان تاثیر گذار خود از ابتدای انتشار تاکنون به یکی از پرطرفدارترین رمان های ایران تبدیل شده است. در ادامه با ما همراه باشید تا با سووشون و داستان آن بیشتر آشنا شوید و نقد و بررسی های مربوط به آن را مطالعه نمایید.
معرفی کتاب سووشون
رمان سووشون داستان زیبا و دلنشینی است که با نثری شاعرانه، از مقاومت و امیدواری مردم مبارزی را در دروان جنگ جهانی دوم حکایت می کند. سبک نوشتار این رمان بسیار به زبان عامیانه نزدیک بوده و از به کار بردن الفاظ سنگین پرهیز شده است، همین امر سبب محبوبیت این رمان بین افراد و استقبال بی نظیر از آن شده است.
در این داستان به هر یک از شخصیت ها با دقت تمام پرداخته شده است و در هر کدام از آنها می توان به خوبی احساسات مختلفی را مشاهده کرد. این رمان سرشار از احساساتی مانند عشق، فداکاری، قدرت، جسارت، ترس و.. است که در تمام شخصیت ها نمود پیدا می کند.
رمان سوشوون در تیر ماه سال ۱۳۴۸ برای نخستین بار چاپ شد و تا سال ۱۳۹۳ نوزده بار نوبت چاپ آن تمدید شد و تاکنون به چندین زبان ترجمه شده است. ژانر رمان سووشون رئال و واقع گراست که در آن به مقاومت های فردی به نام یوسف پرداخته می شود. یوسف در نتیجه مبارزات آزادی خواهانه جان خود را از دست می دهد اما مرگ او باعث بیداری دیگر شخصیت های داستان می شود.
نویسنده سووشون کیست؟
سیمین دانشور در هشتم اردیبهشت ماه سال ۱۳۰۰ در شهر شیراز زاده شد. سیمین دوران تحصیلات ابتدایی خود را در مدرسه انگلیسی زبان مهرآیین گذراند. سیمین از کودکی علاقه خاصی به کتاب ها داشت و به لطف پدرش از کودکی با اشعار سعدی و حافظ و نوشته های ناصر خسرو و بیهقی بزرگ شد.
سیمین دبیرستان را نیز در همان مدرسه مهرآیین سپری کرد و در سال ۱۳۱۶ درحالیکه تنها ۱۶ سال سن داشت نخستین مقاله خود را با نام «زمستان بی شباهت به زندگی ما نیست» در نشریه ای به چاپ رساند. موفقیت های سیمین به چاپ مقاله و تسلط بر زبان انگلیسی ختم نشد و او توانست در امتحانات نهایی دیپلم رتبه اول کشوری را کسب کند. پس از گذراندن دبیرستان سیمین به همراه خواهر و برادرش به تهران نقل مکان کردند و سیمین تحصیلات دانشگاهی خود را در رشته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران آغاز کرد.
او در سپس در سال ۱۳۲۰ به عنوان معاون اداره تبلیغات خارجی در رادیو تهران آغاز به کار کرد و پس از دو سال کار در آنجا به روزنامه ایران منتقل شد. او طی سال های مختلف نشریات و مقالات بسیاری را نوشت و ترجمه کرد و در سال ۱۳۲۷ نخستین کتاب خود را که مجموعه داستانی بود با نام آتش خاموش منتشر کرد. دانشور نخستین زن ایرانی بود که به طور حرفه ای به داستان نویسی پرداخت.
او در سال ۱۳۲۹ با جلال آل احمد یکی از نویسندگان جوان و مستعد ایرانی ازدواج کرد. ازدواج این زوج تنها ۲۰ سال به طول انجامید و در سال ۱۳۴۸ با مرگ ناگهانی جلال آل احمد پایان یافت. دانشور در سال ۱۳۴۰ دومین مجموعه داستان خود را به نام «شهری چون بهشت» منتشر کرد و در هشت سال بعد نخستین رمان خود یعنی سووشون را نوشت که به یکی از بهترین رمان های ادبیات معاصر تبدیل شد. سیمین پیش و پس از سووشون که مشهورترین اثر او است نوشته های دیگری را منتشر کرد که عبارتند از:
- مجموعه داستان به کی سلام کنم (۱۳۵۹)
- مجموعه داستان از پرنده‌های مهاجر بپرسد (۱۳۷۶)
- مجموعه داستان انتخاب (۱۳۸۶)
- رمان جزیره سرگردانی (۱۳۷۲)
- رمان ساربان سرگردان (۱۳۸۰)
- کوه سرگردان (۱۳۸۹)
دانشور ترجمه ها، مقالات، کتب غیر داستانی و آثار اقتباسی و غیر اقتباسی دیگری را نیز به چاپ رسانده است.
خلاصه رمان سووشون
داستان سووشون روایتگر دوران جنگ جهانی دوم است که پس از به سلطنت رسیدن محمدرضا شاه ایران در وضعیتی نامناسب قرار گرفته بود. قهرمان این داستان یوسف است که بسیاری از افراد او را سیاوش دوم خطاب می کنند. یوسف یکی از خان هایی است که باید نیازهای سربازان انگلیسی را تامین می کرد اما از این کار سر باز می زند و آن را نمی پذیرد. یوسف فردی تحصیلکرده و با شخصیتی استوار است که قصد ندارد رعیت ها را در تنگنا قرار دهد و از طرفی به انگلیسی ها باج دهد.
زری شخصیت اصلی دیگر رمان است که او نیز فردی تحصیلکرده و روشنفکر است. زری همسر یوسف است و در برخی موارد نظراتی مخالف یوسف دارد و از اینکه همسرش فعالیت های سیاسی دارد نگران است. در واقع زری همسر و مادری است صاحب سه فرزند است و تنها خواسته اش آرامش و امنیت خانواده است، از این رو همیشه یوسف را از سرکشی های سیاسی منع می کند.
یوسف پس از اینکه در مقابل انگلیسی ها مقاومت می کند توسط آنها کشته می شود و این مرگ مانند تلنگری به خانواده اش بود که همیشه با او مخالفت می کردند و حقیقت را به آنها نشان داد. با مرگ یوسف شخصیت زری نیز دستخوش تغییر می شود و از زنی که به دنبال آرامش بود به زنی جنگجو و مقاوم تبدیل می شود که به دنبال گرفتن انتقام خون شوهرش است. در ادامه داستان از ایستادگی های زری و جسارت و شجاعت او روایت می شود.
نقد و بررسی رمان سووشون
در رمان سووشون نخست و پیش از هر چیزی زمینه قهرمانی و مقاومت آن به چشم می خورد. دانشور در این داستان به مضمون امیدواری، مقاومت و فداکاری به طور دقیق پرداخته است و نمودی از رنج و درد و اندوه را در شخصیت ها به تصویر کشیده است.
شخصیت سازی رمان سووشون با مهارت کامل صورت گرفته و رفتار هر یک به گونه ای واقعی و رئال نوشته شده است، بطوریکه می توان مشابه هر یک از شخصیت ها را در انسان های عادی نیز یافت. البته خط فکر اصلی نویسنده در این داستان پرداختن به انسان های مبارزی است که در راه دفاع از حق و درستی بر سر جان خود قمار می کنند.
زری ملموس ترین شخصیت رمان سووشون است که بسیاری معتقدند شخصیتی همانند سیمین دارد. زری در همه درگیری ها حضوری پررنگ دارد و وقایع از زبان او نقل می شود و در واقع زری راوی ماجراست.
تمام اتفاقات و ماجراهای رمان به طور دقیق و منظم پیش می روند و هیچ ناهماهنگی در مسیر پیشرفت داستان مشاهده نمی شود. جریانات اصلی داستان به صورت یکپارچه نوشته شده اند و جریانات فرعی نیز به گونه ای وارد آن می شوند که آن را به خوبی تکمیل می کنند و تصویری یکدست از آن در مقابل خواننده قرار می دهند.
نثر کتاب سووشون بسیار ساده، روان و بدون تکلف است و از انعظاف پذیری بالایی برخوردار است. در دیالوگ های بین شخصیت ها اصطلاحات و تعابیر عامیانه بسیاری به کار رفته است و باعث تعامل بیشتر خواننده با شخصیت های داستان می شود.
بسیاری از منتقدان سووشون، آن را رمانی سیاسی و اعتراضی داسنته اند که از دو لایه تشکیل شده است که لایه ظاهری آن خانواده زری است که او تمام تلاشش را برای حفظ و پایداری آن به کار می برد و لایه عمیق تر و درونی ایران ماست که زری و یوسف به عنوان قشر روشنفکر آن به دنبال نجات آن هستند.
