رمان و فیلم‌نامه چه شباهت‌ها و تفاوت‌هایی دارند؟ – رویا اله وردی – مقایسه رمان و فیلم‌نامه – تعریف رمان
مقدمه
رمان و فیلم‌نامه، این دو گونه جذاب ادبی، به‌خاطر تفاوت‌ها و اشتراکاتی که با هم دارند همواره مورد توجه نویسندگان و اهالی قلم هستند. جالب اینکه برخی از نویسندگان فیلم‌نامه در ابتدا رمان می‌نوشتند و سعی کردند هنر خود را در فیلم‌نامه‌نویسی هم امتحان کنند که البته عکس این قضیه هم بسیار اتفاق افتاده است. در این مقاله بنا داریم بعد از تعریف مختصر این دو قالب ادبی، به مقایسه آن‌ها با یکدیگر بپردازیم:
تعریف رمان
رمان، واژه‌ای است که ریشه زبانی فرانسوی دارد و این‌گونه تعریف می‌شود: نوعی داستان بلند و طولانی است که در قالب نثر نوشته می‌شود و حاوی اتفاقات و ماجراهایی است که خاستگاه آن ذهن و تخیل نویسنده است. در مورد تعداد کلمات رمان بحث زیاد است؛ طبق ادعایی حداقل باید ۵۰۰۰۰ کلمه داشته باشد، اما به اعتقاد خیلی‌ها این یک عدد کاملا تقریبی و قابل بحث است!
مقایسه رمان و فیلم‌نامه
تعریف فیلم نامه
طبق تعاریف کلاسیک، فیلم نامه، سناریو و طرح مکتوبی است که فیلم از روی آن ساخته می‌شود و دربرگیرنده مجموعه‌ای از صحنه‌ها به‌همراه توضیحات و گفتگو(دیالوگ) است. در واقع فیلم‌نامه، داستانی است که به وسیله تصویر بیان می شود و دارای شروع، میانه و پایانی مشخص است. از عناصر اصلی فیلم‌نامه می‌توان به داستان، طرح یا ساختار، صحنه، شخصیت و گفتگو اشاره کرد.
مقایسه رمان و فیلم‌نامه
شباهت‌های فیلم نامه با رمان
مهم‌ترین شباهت فیلم‌نامه و رمان، داشتن داستان و قصه است و این مسئله (قصه‌گویی) بزرگ‌ترین رسالت آن‌ها برای سرگرم کردن مخاطب است. بنابراین وقتی قوام هر دوی آن‌ها به داستان باشد، به‌ناچار باید قهرمان‌ها و شخصیت‌هایی ساخته شوند تا روایت را به پیش ببرند. به این ترتیب دومین شباهت مهمِ بین این دو می‌تواند مربوط به شخصیت و شخصیت‌پردازی باشد. البته شباهت فیلم‌نامه و رمان به همین‌جا ختم نمی‌شود. موارد دیگری نیز مثل گفتگو(دیالوگ)، ایجاد تعلیق و کشمکش داستانی در هر دوی آن‌ها مشترک است.
مقایسه رمان و فیلم‌نامه
تفاوت رمان و فیلم نامه
رمان و فیلم‌نامه در کنار شباهت‌ها و اشتراکات، تفاوت‌هایی هم دارند که در ادامه بررسی خواهیم کرد:
- نوع قالب
قالب فیلم‌نامه را نمی‌توان به‌خودی خود یک اثر ادبی تام نامید، چون متن آن باید به دست عوامل فیلم برسد و بعد از دکوپاژِ دوباره به مرحله تولید فیلم برسد. به این ترتیب آنچه که موضوعیت دارد و مخاطب آن را می‌بیند خود فیلم است نه متن فیلم‌نامه. اما رمان بعد از نگارش و چاپ مستقیما به دست خواننده می‌رسد و مورد مطالعه قرار می‌گیرد. بنابراین رمان، برخلاف فیلم‌نامه خودش به‌تنهایی و بدون واسطه چیزی دیگر یک اثر ادبی تام است.
- نوع توصیف
خواننده وقتی رمان را مطالعه می‌کند، شخصیت‌ها را طبق برداشت خودش توصیف و تجسم می‌کند. مثلا ممکن است توصیف من از شخصیت حامدِ قصه به‌گونه‌ای باشد و برداشت دوستم از حامد به‌نحوی دیگر باشد. درست است که نویسنده رمان توضیحاتی راجع به شخصیت ارائه می‌دهد اما تصویر نهایی را خواننده در ذهنش مجسم می‌کند و این تصویر ممکن است به تعداد خوانندگان متفاوت باشد. اما در فیلم‌نامه برعکس این مسئله را شاهدیم. به همین منظور وقتی از روی یک رمان فیلمی ساخته می‌شود غالبا از مطالعه رمان لذت بیشتری می‌بریم، چون در تصویرسازی دخالت داریم و همه چیز را طبق تجربه‌ای که خودمان از زندگی داریم تجسم می‌کنیم.
- بیان حالات درونی
در رمان دست نویسنده برای بیان حالت‌ها، احساسات، عواطف و … کاملا باز است. این کار به‌راحتی با توصیفات و توضیحات یک راوی برای او امکان‌پذیر است. مثلا می‌تواند بگوید: «نیما به‌خاطر کم‌محلی‌های تارا به‌شدت عصبانی و دچار نفرتی بی‌حد و حصر شده است.»
ولی در فیلم‌نامه کار به این آسانی نیست و همه چیز باید به‌صورت جزئی، نمایشی و عینی نوشته شود. چون دوربین برای به تصویر کشیدن حالات و احساسات نیاز به حرکت و رفتار صادر شده از بازیگر دارد. مثلا برای نشان دادن خشم حتما باید نیمای قصه دست خود را به روی میز بکوبد یا چیزی را بشکند تا متوجه شویم عصبانی است. این صحنه در فیلم‌نامه می‌تواند به این صورت نوشته شود:
داخلی / اتاق نیما / روز مقایسه رمان و فیلم‌نامه
«نیما شماره تارا را می‌گیرد… اما بعد از شنیدن صدای چندین بوق، صدای بوق ممتدی مبنی بر جواب ندادن تارا به‌گوش می‌رسد. نیما بلافاصله دستش را به میز می‌کوبد و گوشی موبایلش را به بیرون از پنجره پرت می‌کند.»
- هزینه تولید
هزینه چاپ رمان ربطی به محتوای آن ندارد. یعنی برای انتشاراتی فرقی نمی‌کند که قصه شما درباره چند دانشجوی ترم آخر است یا حکایت دانشمندی است که در حال چیدن مقدمات برای سفر به مریخ است. شما هر موضوعی را با یک نرخ ثابت به چاپ می‌رسانید. اما چشم و گوش فیلم‌نامه‌نویس به تهیه‌کننده است، چون هر صحنه و سکانسی هزینه‌ای متفاوت برایش رقم می‌زند و نویسنده مجبور است طبق توان مالی او سکانس‌ها را بنویسد. این مسئله در جایی که بودجه فیلم محدود است خیلی خوب خودش را نشان می‌دهد. یعنی فیلم‌نامه‌نویس باید با استفاده از خلاقیتش سناریویی بنویسد که در عین جذابیت هزینه گزافی هم روی دوش تهیه‌کننده نگذارد.
- زمان فعل
زمان فعل در فیلم نامه و شرح صحنه‌ها، زمان حال است و این این مسئله یک قانون بسیار جدی در اصول فیلم‌نامه نویسی است. اما در نگارش رمان محدودیتی از این حیث وجود ندارد و نویسنده طبق سبک نگارشی‌اش می‌تواند از هر نوع فعلِ زمانی استفاده کند.
جمع‌بندی
رمان و فیلم نامه به‌خاطر جذابیت‌ها، اشتراکات و تفاوت‌هایی که با یکدیگر دارند، همیشه مورد قیاس قرار می‌گیرند. ما نیز در این یادداشت بعد از تعریف ابتدایی این دو، نگاهی داشتیم به شباهت‌ها و تفاوت‌هایی که می‌توانند با هم داشته باشند. امیدواریم از مطالعه این یاداشت لذت برده باشید.
مقایسه رمان و فیلم‌نامه – رویا اله وردی – تعریف رمان
۱ دیدگاه. ارسال دیدگاه جدید
عالی بود