بهتر بنویسیم ۳ – پُرگویی و درازنویسی – پرهیز از عطف‌های بیهوده – حذف تکه‌کلام‌های بی‌مورد – تبدیل جملات معترضه به عبارات بدلی
آدرس مراجعه به مطالب قبلی :
بهتر بنویسیم (۱) – آشنایی کلی با ویراستاری و انواع آن (کلیک کنید)
بهتر بنویسیم (۲) – هفت گام برای بهترنویسی در نثر فارسی (کلیک کنید)
بهتر بنویسیم (۳) – چهار گام برای بهترنویسی در نثر فارسی
مقدمه
همان‌طور که در مقاله بهتر بنویسیم ۱ و ۲ اشاره کردیم، نویسنده باید آشنایی کلی با قواعد نگارشی و ویرایشی داشته باشد. این مسئله برای علاقه‌مندانِ به داستان‌نویسی اهمیت ویژه‌تری دارد. چون ممکن است با یک نشانه‌گذاری اشتباه ماجرا آن‌گونه که باید به مخاطب منتقل نشود. ضمن اینکه اگر متن شما از استاندارها و اصول اولیه برخوردار نباشد، ویراستار نیز کمک چندانی نمی‌تواند به شما بکند؛ شایدم هم اصلا متن شما را برای بازنویسی نپذیرد!
همچنین اگر بنا دارید متن‌تان را در فضای حقیقی یا مجازی به مراکز نشردهنده بسپارید، نوشته یک‌دست و روان جز ملاک‌هایی خواهد بود که نشان می‌دهد در نویسندگی حرفی برای گفتن دارید و اصطلاحا حرفه‌ای هستید.
در این مقاله از باغ‌استور به ۴ قاعده ویرایشی خواهیم پرداخت که تسلط بر هر یک از آن‌ها کمک می‌کند تا نوشته شما روان‌تر و خواناتر شود.
۱.ایجازنویسی
ایجازنویسی می‌تواند یک متن را زیباتر کند. امروزه در بعضی از نوشته‌ها به‌قدری شاهد پُرگویی و درازنویسی هستیم که اگر حجم زیادی از متن حذف شود، خللی در معنای مقصود ایجاد نخواهد شد! به‌قول استاد رضا بابایی «درازنویسی غیر از اینکه فاصله نویسنده را با مخاطب بیش‌تر می‌کند، فضایی مصنوعی می‌سازد که نه نویسنده در آن راحت است و نه خواننده.»
با استفاده از این تکنیک‌ها در دام درازنویسی نخواهید افتاد:
- حذف جملات میان‌پیوندی
به‌طور مثال جمله «درازنویسی یعنی نویسنده برای اینکه نوشته خود را شفاف و روان بیان کند و مقصود خودش را به خواننده انتقال دهد به‌طوری‌که خواننده کاملاً متوجه منظور او بشود دائما از عبارت‌های تأکیدی و قید و صفت‌های بیهوده استفاده می‌کند.»
در جمله بالا بعضی از جمله‌ها را می‌توان حذف کرد و در عین حال خللی هم به متن وارد نشود.
«درازنویسی یعنی نویسنده برای اینکه مقصود خودش را به خواننده انتقال دهد، از عبارت‌های تأکیدی و قید و صفت‌های بیهوده استفاده می‌کند.»
- تقسیم یک جمله بلند به چند جمله کوتاه
«علی برای اینکه آمادگی‌اش را برای مسابقات آتی حفظ کند هر روز مسیر ۵ کیلومتری از خانه تا مدرسه را می‌دود و حتی سعی می‌کند از مسیرهای طولانی‌تر این مسافت را طی کند تا بیشترین آمادگی را در بین رقبا داشته باشد و بتواند به مقام قهرمانی برسد.»
جمله بالا می‌تواند به ۳ جمله کوتاه‌تر تقسیم شود «علی برای حفظ آمادگی‌اش برای مسابقات آتی هر روز مسافت ۵ کیلومتریِ خانه تا مدرسه را می‌دود. او حتی از مسیرهای طولانی‌تر این مسافت را طی کند. این کار باعث میشود بیشترین آمادگی را داشته باشد و به مقام قهرمانی برسد»
بهتر بنویسیم ۳ – پُرگویی و درازنویسی – پرهیز از عطف‌های بیهوده – حذف تکه‌کلام‌های بی‌مورد – تبدیل جملات معترضه به عبارات بدلی
- حذف کلمات و عبارت‌های اضافی
«قصه زندگی حضرت یوسف روایت دشمنی برادران حضرت یوسف و آزمایشی است که حضرت یوسف این پیامبر الهی در آن شرکت دارد»
به‌جای جمله بالا بهتر است بگوئیم: قصه حضرت یوسف روایت دشمنی برادرانش و آزمایشی الهی است.
- تبدیل جملات معترضه به عبارات بدلی
حسین فرخی که معلم است و اهل مازندران است این روزها به کار دام‌پروری هم می‌پردازد.
بهتر است این‌گونه بنویسیم: حسین فرخی، معلم مازندرانی، این روزها به دام‌پروری مشغول است.
- تبدیل کلمات و عبارات بلند به کوتاه
به جدول زیر توجه کنید:
| بلند | کوتاه | |
| ۱ | هاله‌ای از ابهام | نامشخص |
| ۲ | غیرقابل بخشش | نابخشودنی |
| ۳ | برخوردار بودن | داشتن |
| ۴ | سعی در این دارد | می‌کوشد |
| ۵ | به رشته تحریر درآوردن | نوشتن |
| ۶ | ابراز قدردانی کردن | تشکر کردن |
- حذف تکه‌کلام‌های بی‌مورد
خیلی نویسنده‌ها از تکه‌کلام‌های زبان گفتاری در متن خود استفاده می‌کنند. در حالی که این کار هیچ ضرورتی ندارد. به تمرین زیر دقت کنید:
«با عرض پوزش بنده در زمینه نویسندگی تخصص ندارم و جسارت می‌کنم و این حرف را می‌زنم. به اعتقاد من نویسندگی یک مهارت مهم است»
بهتر است به‌جای این همه عبارت عریض و طویل این‌گونه بنویسیم: «نویسندگی مهارتی مهم است»
سعی کنیم در متن خود از تکه‌کلام‌هایی مثل در این رابطه، به عقیده من، باید اذعان کنیم که، باید بگویم که، مسلم است، واضح است که و … استفاده نکنیم.
بهتر بنویسیم ۳ – پُرگویی و درازنویسی – پرهیز از عطف‌های بیهوده – حذف تکه‌کلام‌های بی‌مورد – تبدیل جملات معترضه به عبارات بدلی
۲.استفاده اشتباه از افعال معین
در متن‌های زیادی از فعل‌های هست، می‌گردد، می‌باشد، می‌سازد و می‌نماید استفاده میشود. درحالی‌که این فعل‌ها معمولا در معنای اصلی خودشان به‌کار نمی‌روند. مثلا فعل گردیدن به معنی چرخش به دور چیزی است: زمین به دور خورشید می‌گردد. پس صحیح نیست که از آن به‌جای فعل میشود استفاده کنیم.
به مثال‌های زیر توجه کنید:
| کاربرد نادرست | کاربرد درست |
| استفاده از ماسک توصیه می‌گردد | استفاده از ماسک توصیه میشود |
| خدمات این مرکز برای همه رایگان می‌باشد | خدمات این مرکز برای همه رایگان است |
| آگاه ساختن مردم | آگاه کردن مردم |
| از ایشان درخواست می‌نماییم. | از ایشان درخواست می‌کنیم |
| حسین در خانه هست | حسین در خانه است |
| معلم در کلاس هست؟ | معلم در کلاس است؟ |
۳.استفاده درست از «را»ی مفعولی
«را» علامت مفعولی است که بلافاصله و بدون واسطه بعد از مفعول می‌آید. اما خیلی مواقع آوردن آن بعد از فعل، نهاد، متمم و ی نکره اشتباه است.
پیامکی را برای او ارسال کردم.
پیامکی برای او ارسال کردم.
۴.پرهیز از عطف‌های بیهوده
عطف بیهوده یعنی عطف دو کلمه هم‌معنا به یکدیگر؛ بدون اینکه فایده‌ای داشته باشد. عطف بیهوده ممکن است در گفتار زیبا باشد و کلام را آهنگین کند، اما بهتر است در نوشته‌های خود از آن استفاده کنیم؛ چون باعث درازنویسی میشود.
بهتر بنویسیم ۳ – پُرگویی و درازنویسی – پرهیز از عطف‌های بیهوده – حذف تکه‌کلام‌های بی‌مورد – تبدیل جملات معترضه به عبارات بدلی
| ۱ | سعی و تلاش او ستودنی است | تلاش او ستودنی است |
| ۲ | این مربی قدرت و توانایی زیادی دارد | این مربی توانایی زیادی دارد |
| ۳ | احساس عجز و ناتوانی می‌کند | احساس ناتوانی می‌کند |
| ۴ | لازم و ضروری است | ضروری است |
| ۵ | در این منطقه شاهد تحولات و دگرگونی هستیم | در این منطقه شاهد تحولات هستیم |
