از هیچ تا پوچ صادق چوبک – بیوگرافی و لیست آثار صادق چوبک – پیشگامان داستان نوین در ایران – خالق تنگسیر – نویسنده سنگ صبور
نگاهی به زندگی صادق چوبک، از پیشگامان داستان نوین در ایران
محمدصادق چوبین معروف به صادق چوبک نویسنده، داستان‌نویس، نمایشنامه‌نویس و مترجم چیره‌دست ایرانی است. او در کنار بزرگانی نظیر صادق هدایت، بزرگ علوی و محمدعلی جمال‌زاده از پیشگامانی بود که در ادبیات معاصر، داستان نوین نوشت. چوبک از همان ایامی که وارد عرصه ادبیات شد، تحت تأثیر صادق هدایت بود و همیشه پای ثابت محافل ادبی او به‌شمار می‌رفت. شیوه او در نثر (مخصوصا در آثار اولیه) قرابت بسیاری با آثار هدایت داشت و بر علیه خرافه و باورهای سنتی خیلی صریح و تلخ می‌نوشت.
کودکی و تحصیل
صادق چوبک در ۱۴ تیر ۱۲۹۵ شمسی در بوشهر دیده به جهان گشود. با اینکه پدرش از بازرگانان و تجار نامی شهر بود، اما سراغ شغل پدر نرفت و اقبالش به ادبیات و کتاب بود. او تا سال سوم دبستان در همان بوشهر درس خواند. در سال ۱۳۰۳ شمسی به بیماری مالاریا دچار شد و برای مداوا به شیراز مهاجرت کرد. در همان شیراز به تحصیلاتش ادامه داد و به ترتیب در مدرسه شفاییه، باقریه و حیات درس خواند. اولین مقاله‌‌اش را در سال ۱۳۱۰ در روزنامه بیان حقیقت به انتشار رساند. سال ۱۳۱۴ در کالج آمریکایی تهران به تحصیل ادامه داد و در ۱۳۱۶ کارمند وزارت فرهنگ شد.
ازدواج با قدسی خانوم
صادق چوبک در ۱۳۱۶سال بعد از اخذ مدرک دیپلم ادبی‌اش با همسرش قدسی خانم ازدواج کرد. آشنایی این دو به همان زمانی برمی‌گشت که در کالج آمریکایی تهران تحصیل می‌کرد. او از این ازدواج صاحب ۲ فرزند پسر به اسم روزبه و بابک شد. چند سال بعد در سال ۱۳۱۹ موفق شد در وزارت دارایی استخدام شود و کمی بعد با ورود مستشاران آمریکایی به‌عنوان مترجم آن‌ها شروع به فعالیت کرد.
آغاز داستان‌نویسی
اولین داستانی که نوشت «مجموعه خیمه‌شب بازی» بود که در سال ۱۳۲۴ به چاپ رسید. چهار سال بعد مجموعه داستان «چرا دریا طوفانی شد» را به رشته تحریر درآورد. او با این دو کتاب موفق شد خود را در میان نویسندگان مطرح آن دوره جا بدهد. سال ۱۳۲۸ کتاب دیگرش که شامل سه داستان و یک نمایشنامه بود را به اسم «انتری که لوطی‌اش مرده بود» منتشر کرد و با این اثر توانست خودش را به‌عنوان یک نویسنده حرفه‌ای و خلاق در ادبیات معاصر ایران تثبیت کند.
البته عمده شهرت او با رمان تنگسیر و سنگ صبور رقم خورد. تنگسیر در آن برهه به‌قدری معروف شد که سال ۱۳۵۲ فیلمی به کارگردانی امیر نادری از روی آن ساخته شد. رمان تنگسیر به ۱۸ زبان مختلف در دنیا ترجمه شد و هنوز هم در ایران چاپ دوباره می‌شود! سنگ صبور نیز بعد از تنگسیر منتشر شد. چوبک بعد از این رمان تا آخر عمرش رمان و داستان دیگری منتشر نکرد.
از هیچ تا پوچ صادق چوبک – بیوگرافی و لیست آثار صادق چوبک – پیشگامان داستان نوین در ایران – خالق تنگسیر – نویسنده سنگ صبور
سبک چوبک در نگارش داستان
صادق چوبک اهتمامی جدی به سبک رئالیست داشت و همواره تلاش می‌کرد تا واقعیت‌های جامعه را بدون کم و کاست و سانسور در داستان‌هایش منعکس کند. اغلب داستان‌هایش روایت تیره‌روزی مردمانی بود که در دام خرافه و نادانی افتاده بودند و به تقلید کورکورانه از سنت‌های گذشته مشغول بودند.
او در قصه‌هایش از شخصیت‌هایی استفاده می‌کرد که هرکدام‌شان به‌عنوان نماینده گروه یا طیفی، درگیر خشونت‌های جامعه آن دوره بودند. چوبک در نگارش روایت‌های تیره و تاریک بسیار خبره بود و زندگی طبقه فرودست را با بیانی روان و ساده روایت می‌کرد. ویژگی دیگرش جزئی‌نگاری و درون‌بینی دقیق و خلاقانه‌اش بود که نتیجه‌اش خلق شخصیت‌های موفق و متمایز بود. البته او در توصیفات نیز همین‌قدر دقیق عمل می‌کرد و هر شخصیت را متناسب با شرایط فرهنگی و اجتماعی منحصربه‌فردش در بستر داستان روایت می‌کرد. این دقت نظر او هنوز هم مورد توجه بسیاری از منتقدین ادبی است.
مجموعه داستان‌ها
از مهم‌ترین مجموعه داستان‌های این نویسنده بزرگ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- «خیمه‌شب بازی»، سال ۱۳۲۴، نشر جاویدان
- «چرا دریا طوفانی شد»، سال ۱۳۲۸، نشر جاویدان
- «انتری که لوطیش مرده بود»، سال ۱۳۲۸، انستیتو ایران و فرانسه
- «روز اول قبر»، سال ۱۳۴۴، نشر جاویدان
- «چراغ آخر»، سال ۱۳۴۴، نشر جاویدان
رمان‌های صادق چوبک
از او دو رمان بسیار معروف زیر به یادگار مانده است:
- «تنگسیر»، سال ۱۳۴۲، نشر امیرکبیر
- «سنگ صبور»، سال ۱۳۴۵، نشر جاویدان
آثار ترجمه‌ای
از آن‌جا که چوبک در کالج آمریکایی به زبان انگلیسی مسلط شده بود، در زمینه ترجمه نیز فعالیت چشم‌گیری داشت. در ادمه به چند اثر شاخص او در زمینه ترجمه می‌پردازیم:
- «آلیس در سرزمین عجایب»، نویسنده لوییس کارول
- «پیش از ناشتایی»، نمایشنامه‌ای از یوجین اونیل
- «آدمک چوبی»، داستان پینوکیو، نویسنده کارلو کولودی
- «شکونتلا»، نمایشنامه‌ای از کالیداس
- «غراب»، ترجمه شعر کلاغ، سراینده ادگار آلن‌پو
از هیچ تا پوچ صادق چوبک – بیوگرافی و لیست آثار صادق چوبک – پیشگامان داستان نوین در ایران – خالق تنگسیر – نویسنده سنگ صبور
در گذشت
صادق چوبک در سال ۱۳۵۵ خودش را بازنشسته کرد و کمی بعد به انگلستان و سپس به آمریکا مهاجرت کرد. او که در روزهای آخر عمرش بینایی خود را از دست داده بود، در روز ۱۳ تیر ۱۳۷۷ در شهر برکلی آمریکا در ۸۱ سالگی از دنیا رفت. طبق وصیتش یادداشت‌ها و مقالات منتشر نشده‌اش را سوزاندند و بنا به درخواست خودش جسدش را نیز آتش زدند.
